Lunapark przy murze Warszawskiego Getta ze słynną karuzelą - i Czesława Miłosza "Campo di Fiori" i "Okno na tamtą stronę" Władysława Szlengla

Mam okno na tamtą stronę,

bezczelne żydowskie okno

na piękny park Krasińskiego,

gdzie liście jesienne mokną...

Pod wieczór szaroliliowy

składają gałęzie pokłon

i patrzą się drzewa aryjskie

w to moje żydowskie okno...

A mnie w oknie stanąć nie wolno

(bardzo to słuszny przepis),

żydowskie robaki... krety...

powinni i muszą być ślepi.

Niech siedzą w barłogach, norach

w robotę z utkwionym okiem

i wara im od patrzenia

i od żydowskich okien...

A ja... 

....żegnam milczące miasto,

magicznie podnoszę ręce...

zamykam oczy i szepcę:

– Warszawo... odezwij się... czekam...

Okno na tamtą stronę -Władysław Szlengel

Nowy plac zabaw ludowych przybył na pl. Krasińskich, naprzeciw zabytkowego pałacu z XVII wieku

5 sierpnia 1942 roku deportowano Janusza Korczaka, wychowawców i 239 dzieci z Domu Sierot do Treblinki.

5 sierpnia to data "prawdziwych urodzin" mojej mamy która widziała deportację Domu Sierot i pamięta że to było właśnie tego dnia.

5 sierpnia 1942 roku w Nowym Kurierze Warszawskim wydrukowano notatkę zatytułowaną "Nowy plac zabaw ludowych".- ".....ostatnio do wciąż zwiększającej się cyfry lunaparków przybył nowy na pl. Krasińskich, naprzeciw zabytkowego pałacu z XVII wieku". 

Tak, to chodzi o Lunapark przy murze Warszawskiego Getta ze słynną karuzelę, uwiecznioną kilka miesięcy później, po Powstaniu w Getcie przez Czesława Miłosza w jego wierszu "Campo di Fiori".

5 sierpnia 1942 roku, strona 3 Nowego Kuriera Warszawskiego. Nowy Kurier Warszawski to gadzinówka. Tak potocznie warszawiacy nazywali to pismo ale kupowali i czytali! Gadzinówka – pismo służące za pieniądze niecnej sprawie, korzystające z gadzinowego funduszu, w tym wypadku niemieckiego okupanta!

.

Nowy plac zabaw ludowych przybył na pl. Krasińskich, naprzeciw zabytkowego pałacu z XVII wieku. Na zdjęciu, za karuzelą (którą częściowo zasłania kobieta na pierwszym planie), i Pałacem i ogrodem Krasińskich było tzw. Duże Getto. To właśnie tę karuzelę opisał w swym wierszu Czesław Miłosz (tzn, stojącą bliżej huśtawek, tutaj na tle pałacu Badenich czyli Sądu Apelacyjnego przy pl. Krasińskich 3) a nie samotną karuzelę ustawioną na placyku utworzonym między ulicami Bonifraterską a Nowiniarską gdzie toczyły się zacięte walki w czasie Powstania w Getcie.

Tylne ściany budynków getta, widziane od strony ulicy Bonifraterskiej. Widoczna na nim karuzela stoi nieczynna w chwili fotografowania! To nie  tę karuzelę, ustawioną na placyku utworzonym między ulicami Bonifraterską a Nowiniarską opisał w swym wierszu Czesław Miłosz lecz karuzelę stojącą bliżej huśtawek, naprzeciwko Pałacu Krasinskich. Uwidocznione w prawym. dolnym rogu fotografii działko niemieckie ostrzeliwało punkty oporu powstańców żydowskich w okolicy szopu szczotkarzy przy Bonifraterskiej.

I ci ginący, samotni,
Już zapomniani od świata,
Język nasz stał się im obcy
Jak język dawnej planety.
Aż wszystko będzie legendą
I wtedy po wielu latach
Na nowym Campo di Fiori
Bunt wznieci słowo poety.

Czasem wiatr z domów płonących
Przynosił czarne latawce,
Łapali skrawki w powietrzu
Jadący na karuzeli.
Rozwiewał suknie dziewczynom
Ten wiatr od domów płonących,
Śmiały się tłumy wesołe
W czas pięknej warszawskiej niedzieli.

Ta samotna karuzela była ustawiona na placyku utworzonym między ulicami Bonifraterską a Nowiniarską gdzie toczyły się zacięte walki w czasie Powstania w Getcie. Ta karuzela się nie kręciła w czasie walk w getcie. To fakt! Tej nie opisał Czesław Miłosz w 1943 roku.

"...Wspomniałem Campo di Fiori
W Warszawie przy karuzeli,
W pogodny wieczór wiosenny,
Przy dźwiękach skocznej muzyki.
Salwy za murem getta
Głuszyła skoczna melodia
I wzlatywały pary
Wysoko w pogodne niebo.”

Mur oddzielający getto od miasta jest symboliczną granicą pomiędzy dwoma odrębnymi światami. Dyskretnie ukazywane przez Miłosza odgłosy i znaki tragedii - wiatr od domów płonących nie zakłócają beztroskiej zabawy warszawiaków. 
"Będę legendą zwidą i bajdą szukać mnie będą ale nie znajdą - pisał W. Szlengel,

Po Powstaniu w getcie. Mocno uszkodzone budynki szopu szczotkanrzy przy Bonifraterskiej - tam była linia frontu i działka niemieckie ostrzeliwały getto z placyku przy tej własnie karuzeli.

Miejsca w których stały karuzele * i hustawki w 1942 i w 1943 roku.  Zdjecie zrobione po Powstaniu Warszawskim w 1944 roku. W prawym górnym rogu tory i wagoniki kolejki waskotorowej używanej do odgruzowywania getta. Nie wiadomo czy to właśnie tę karuzelę, ustawioną na placyku utworzonym między ulicami Bonifraterską a Nowiniarską opisał w swym wierszu Czesław Miłosz czy też karuzelę stojącą bliżej huśtawek, naprzeciwko Palacu Krasinskich. 

Opis w Nowym Kurierze Warszawskim zgadza się w 100% z wierszem Miłosza z 1943 roku:

"...Wspomniałem Campo di Fiori

W Warszawie przy karuzeli,

W pogodny wieczór wiosenny,

Przy dźwiękach skocznej muzyki.

Salwy za murem getta

Głuszyła skoczna melodia

I wzlatywały pary

Wysoko w pogodne niebo.”

5 sierpnia 1942 roku w Nowym Kurierze Warszawskim wydrukowano notatkę zatytułowaną "Międzynarodowe żydostwo demaskowane przez Japonczyków". Do dzisiaj podnosi się ochoczo ten temat, nawet na forach o pedagogach na FB.

Campo di Fiori

BY CZESLAW MILOSZ

TRANSLATED BY LOUIS IRIBARNE AND DAVID BROOKS

Czeslaw Milosz's poem "Campo dei Flori" is about Poles cheerfully riding a merry-go round at Krasinski Square just outside the burning ghetto. It happened during the Easter festival of 1943 that coincided with the Warsaw Ghetto Uprising.
In Rome on the Campo dei Fiori

baskets of olives and lemons,

cobbles spattered with wine

and the wreckage of flowers.

Vendors cover the trestles

with rose-pink fish;

armfuls of dark grapes

heaped on peach-down.

On this same square

they burned Giordano Bruno.

Henchmen kindled the pyre

close-pressed by the mob.

Before the flames had died

the taverns were full again,

baskets of olives and lemons

again on the vendors' shoulders.

I thought of the Campo dei Fiori

in Warsaw by the sky-carousel

one clear spring evening

to the strains of a carnival tune.

The bright melody drowned

the salvos from the ghetto wall,

and couples were flying

high in the cloudless sky.

At times wind from the burning

would drift dark kites along

and riders on the carousel

caught petals in midair.

That same hot wind

blew open the skirts of the girls

and the crowds were laughing

on that beautiful Warsaw Sunday.

Someone will read as moral

that the people of Rome or Warsaw

haggle, laugh, make love

as they pass by the martyrs' pyres.

Someone else will read

of the passing of things human,

of the oblivion

born before the flames have died.

But that day I thought only

of the loneliness of the dying,

of how, when Giordano

climbed to his burning

he could not find

in any human tongue

words for mankind,

mankind who live on.

Already they were back at their wine

or peddled their white starfish,

baskets of olives and lemons

they had shouldered to the fair,

and he already distanced

as if centuries had passed

while they paused just a moment

for his flying in the fire.

Those dying here, the lonely

forgotten by the world,

our tongue becomes for them

the language of an ancient planet.

Until, when all is legend

and many years have passed,

on a new Campo dei Fiori

rage will kindle at a poet's word.

Warsaw, 1943